Φωνολογική επίγνωση ή φωνολογική ενημερότητα είναι η ικανότητα να συνειδητοποιεί το παιδί ότι ο λόγος αποτελείται από λέξεις, οι λέξεις αναλύονται σε συλλαβές και οι συλλαβές αναλύονται σε φωνήματα-ήχους.
 |
| Ανάλυση λέξης σε συλλαβές και φωνήματα |
Επίσης, με τον όρο φωνολογική επίγνωση εννοούμε την ικανότητα του ατόμου να χειρίζεται – να αναλύει και να συνθέτει- τα στοιχεία της ομιλίας: τις λέξεις, τις συλλαβές και τα φωνήματα.
Η φωνολογική επίγνωση περιλαμβάνει την ικανότητα να:
συνθέτουμε τις συλλαβές σε λέξεις |
μη - τε - ρα → μητέρα |
αναλύουμε τις λέξεις στις συλλαβές από τις οποίες αποτελούνται |
σπάτουλα → σπα - του - λα |
συνθέτουμε φωνήματα σε λέξεις |
φ - ρ - ε - ν - ο → φρένο |
αναλύουμε λέξεις στα φωνήματα από τα οποία αποτελούνται |
σπίτι → σ - π - ι - τ - ι |
αντιλαμβανόμαστε την ομοιοκαταληξία λέξεων |
γνωρίζω - αρχίζω |
αντιλαμβανόμαστε την ομοηχία λέξεων |
βάζο - βάζω, φύλο - φύλλο |
Γιατί η φωνολογική επίγνωση είναι τόσο σημαντική για την ανάγνωση και τη γραφή;
Η φωνολογική επίγνωση συνδέει την ομιλία με τη γραφή και την ανάγνωση και αποτελεί μία ικανότητα η οποία βοηθάει το παιδί να μάθει να διαβάζει και να γράφει. Η επίδοση του παιδιού σε δραστηριότητες που αφορούν τη φωνολογική επίγνωση αποτελεί ένα σημαντικό δείκτη για την αναγνωστική του ετοιμότητα.
Το παιδί μαθαίνει ότι σχεδόν κάθε γράμμα αντιστοιχεί σε έναν ήχο - φώνημα. Όταν, λοιπόν, καλείται να διαβάσει μία λέξη αντιστοιχίζει τα γράμματα στους ήχους τους και στη συνέχεια η φωνολογική επίγνωση του επιτρέπει να συνθέτει όλους τους ήχους για να παράγει τη λέξη.
Όταν το παιδί καλείται να γράψει μία λέξη που ακούει αναλύει τη λέξη στους ήχους από τους οποίους αποτελείται και στη συνέχεια γράφει με τη σειρά τα γράμματα που αντιστοιχούν στους ήχους.
Είναι σημαντικό να τονίσω ότι στο παρόν άρθρο αναφέρομαι στο αν το παιδί διαβάζει και γράφει όλα τα γράμματα μίας λέξης χωρίς να παραλείπει κάποιο ή κάποια και όχι αν χρησιμοποιεί σωστά τα η(ή ι ή υ), ε (ή αι), και ο (ή ω).
Όμως....
Όταν ένα παιδί παρουσιάζει δυσκολίες στη φωνολογική επίγνωση είναι πολύ πιθανό να παρουσιάσει δυσκολίες στην ανάγνωση. Μπορεί να συνθέτει με αργό ρυθμό τα φωνήματα σε λέξεις και επομένως να διαβάζει αργά ή μπορεί να παραλείπει φωνήματα.
 |
| Δυσκολία στην ανάγνωση Επίσης, οι δυσκολίες στη φωνολογική επίγνωση μπορεί να εμφανιστούν και ως αντίστοιχες δυσκολίες στη γραφή. |
 |
| Δυσκολία στη γραφή |
Οι περισσότερες σύγχρονες έρευνες που αφορούν τη δυσλεξία υποστηρίζουν ότι τα παιδιά με δυσλεξία εμφανίζουν δυσκολίες στις δραστηριότητες φωνολογικής επίγνωσης.
Για τον λόγο αυτό, η αξιολόγηση της φωνολογικής επίγνωσης είναι απαραίτητη όταν ένα παιδί παρουσιάζει δυσκολίες στην ανάγνωση και τη γραφή.
Στην ελληνική γλώσσα υπάρχει ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο αξιολόγησης της φωνολογικής επίγνωσης το ΜΕΤΑΦΩΝ - Τεστ Μεταφωνολογικής ανάπτυξης και Αναγνωστικής Ετοιμότητας στη χορήγηση του οποίου έχω εκπαιδευτεί.
Mετά τη χορήγηση του τεστ και την εκτίμηση των αποτελεσμάτων διαμορφώνεται εξατομικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης σχεδιασμένο με βάση τις ανάγκες και τις δυσκολίες του παιδιού.
Mετά τη χορήγηση του τεστ και την εκτίμηση των αποτελεσμάτων διαμορφώνεται εξατομικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης σχεδιασμένο με βάση τις ανάγκες και τις δυσκολίες του παιδιού.
Αιμιλία Καββαδά
Λογοθεραπεύτρια M. Ed.